64x64
Top Lista
8 Shtator 2019 · 5 min lexim

10 faktet kryesore në lidhje me sistemin diellor

10 faktet kryesore në lidhje me sistemin diellor

1. Sistemi diellor është i vjetër 4,6 miliardë vjet


Sistemi diellor është 4,6 miliardë vjeç dhe 99.86% e masës së tij përmbahet në Diellin tonë, një yll xhuxh i verdhë rrotullues, graviteti i fuqishëm i të cilit bën që objekte të shumta të rrotullohen rreth tij në orbita gati rrethore, përfshirë planetët, hënat, kometat, asteroidet, meteoridet, pluhur dhe gaz kozmik.


2. Drita e diellit zgjat rreth 8 minuta për të arritur Tokën


Toka është e vendosur 150 milion km larg Diellit, një distancë e njohur për astronomët si njësi astronomike ose AU.  Duke udhëtuar me shpejtësinë e dritës (300 000 kilometra në sekondë), rrezet e diellit janë në gjendje të kalojnë këtë distancë të gjerë në rreth 8 minuta e 20 sekonda.



3. Sistemi Diellor shtrihet në 2 vite dritë gjatësi


Madhësia e një sistemi diellor përcaktohet nga ajo se sa graviteti i yllit të tij mposht objektet e tjera në rajon, i cili në rastin e Diellit, i cili shtrihet në Oort Cloud, një rezervuar i materialit të kometave të vendosur rreth 5,000 dhe 50,000 AU larg. Ky kufi do t'i jepte sistemit diellor një diametër prej rreth 2 vitesh drite.


4. Planetët janë prej shkëmbi ose gazi


8 planetët në sistemin tonë diellor janë të ndarë në planetët e brendshëm si: Merkuri, Venusi, Toka dhe Marsi, të cilat në thelb janë bërë prej guri dhe metali;  dhe planetët e jashtëm si Jupiteri, Saturni, Urani dhe Neptuni, të cilat janë të bërë nga hidrogjeni, heliumi dhe gaze të tjera. Pavarësisht se përmenden si gjigandë të gazit, nxehtësia dhe presioni i fortë drejt qendrave të tyre bëjnë që gazrat e tyre të shndërrohen në metal të lëngshëm ose në shkëmb.


5. Shumica e asteroidëve gjenden midis Marsit dhe Jupiterit


Asteroidet janë zakonisht me natyrë shkëmbore ose metalike dhe në sistemin tonë diellor shumica mund të gjenden duke u rrotulluar rreth Diellit midis Marsit dhe Jupiterit në një zonë të njohur si rripi i asteroidëve (2.7 AU). Besohet se në evolucionin e hershëm të sistemit diellor, ky rajon dikur përmbante një material të mjaftueshëm për të formuar një planet, por graviteti intensiv i Jupiterit i ndaloi materialet të bashkohen në planete.


6. Më afër Diellit, më i nxehtë planeti


Në përgjithësi, sa më afër planetit të jetë Dielli, aq më e nxehtë është temperatura e tij mesatare.  Temperatura mesatare e Mërkurit është një temperaturë +427° Celsius, por temperatura mesatare e planetit Neptun është shumë e ftohtë: -200° Celsius.  Sidoqoftë, Venera (460°C) është në të vërtetë më e nxehtë se Mërkuri falë atmosferës së saj të trashë të dioksidit të karbonit i cili krijon një efekt serë, ndërsa Mërkuri ka një atmosferë shumë të hollë dhe kështu nuk mund ta mbajë nxehtësinë e Diellit shumë lehtë.


7. Një vit është i ndryshëm në secilin planet


Sa më afër planetit të jetë Dielli, aq më e shpejtë është orbita e tij vjetore rreth yllit tonë. Ndërsa Toka kërkon një vit për t'u rrotulluar rreth Diellit, për shembull, Mërkuri do të përfundojë orbitën e tij në 88 ditë, ndërsa Neptuni i largët do të përfundojë udhëtimin e tij vjetor në 165 vjet.


8. Kometat që ne shohim origjinojnë brenda sistemit tonë diellor


Kometat që ne shohim në qiellin e natës vijnë nga sistemi ynë diellor dhe janë ose me periudha të shkurtra, në këtë rast ato origjinojnë në rripin e Kuiperit (30 deri 50 AU), ose kometë me periudha më të gjata, në këtë rast ato origjinojnë në renë Oort.  Kometat janë të bëra nga akulli dhe pluhuri dhe ndërsa afrohen në Diell sipërfaqet e tyre nxehen duke shkaktuar avullimin e materialeve të tyre, duke prodhuar kështu një bisht karakteristik.  Në këtë proces, meteore të shumta derdhen dhe përhapen përgjatë orbitës së kometës, kështu që sa herë që Toka të kalojë këtë shteg pluhuri, ndodh një dush meteorësh në atmosferën tonë, siç janë Geminidet dhe Leonidët.


9. Ylli më i afërt me Tokën është Proxima Centauri


Jashtë sistemit tonë diellor, ylli më i afërt me Tokën është një yll xhuxh i kuq i quajtur Proxima Centauri (4.24 vite drite larg), i ndjekur nga Ylli i Barnard në yjësinë e Ophiuchus (6 vite-dritë larg).  Ylli më i ndritshëm në qiellin e natës është Siriusi, që gjendet në yjësinë e Canis Major. Është ylli i 5-të më i afërt me Tokën në një distancë prej 8.6 vjet dritë.


10. Ekzistojnë 100 miliardë sisteme diellore në galaktikën Rruga e Qumështit


Në kohërat e lashta, sistemi diellor konsiderohej se përfaqësonte tërë universin dhe planetët besohej të ishin yje endacakë që rrotulloheshin rreth Tokës së bashku me Diellin. Me ardhjen e revolucionit shkencor duke filluar në 1543, Toka u përfshi më vonë në listën e planeteve por deri vonë në kohët e fundit astronomët dinin vetëm për një sistem diellor në univers. Brenda 17 viteve të fundit, megjithatë, mbi 4,000 planetë që rrotullohen me yje të largët janë gjetur dhe shkencëtarët tani vlerësojnë se mund të ketë deri në 100 miliardë sisteme diellore vetëm në galaktikën tonë Rruga e Qumështit.





Gjithashtu lexoni


0 komente